Wyższa Szkoła Wojenna to uczelnia, która w latach 1921–1939 kształciła dla Wojska Polskiego kadry dowódczo-sztabowe. Jej poprzedniczką była Wojenna Szkoła Sztabu Generalnego, która została utworzona 15 czerwca 1919 r. Jej wykładowcami byli oficerowie Francuskiej Misji Wojskowej. Komendantem szkoły był gen. Stanisław Puchalski, a po nim gen. Stefan Majewski, zastępcą komendanta ppłk Marian Kukiel, a dyrektorem nauk francuski oficer płk Louis Faury.

Wojenna Szkoła Sztabu Generalnego przeprowadziła tylko 2 kursy, a absolwentom, którzy osiągnęli najwyższe oceny przyznano prawo do używania tytułu – przydzielony do Sztabu Generalnego (p.d.S.G.).

1 września 1921 r. Wojenna Szkoła Sztabu Generalnego została przeformowana w Wyższą Szkołę Wojenną. Jej celem w latach 1921–1928 było „(...) wyłącznie fachowe wyszkolenie przyszłych oficerów Sztabu Generalnego przez wpojenie szczególnie uzdolnionym i doświadczonym w służbie w szeregach oficerom zawodowym o ustalonym silnym charakterze wyższego wojskowego wykształcenia teoretycznego i praktycznego, potrzebnego do służby w Sztabie Generalnym”.

W okresie tym komendantami szkoły byli: gen. dyw. Gustaw Zygadłowicz (lipiec 1921 r. – 2 padziernika 1922 r.), gen. dyw. Aureli Serda-Teodorski (3 października 1922 r. – 30 września 1925 r.), gen. dyw. Kazimierz Dzierżanowski (25 października 1925 r. – 3 sierpnia 1926 r.), gen. bryg. Edmund Kessler (20 września 1926 r. – 31 października 1928 r.). dyrektorem nauk pozostawał francuski oficer płk/gen. Louis Faury.

Kształcenie oficerów Sztabu Generalnego, którzy od 1928 r. nazywani byli oficerami dyplomowanymi, odbywało się w cyklu dwuletnim. W pierwszym roku studiów przerabiano problematykę taktyczną na szczeblu wielkiej jednostki – dywizji piechoty, na drugim roku problematykę operacyjną – na szczeblu armii i grupy operacyjnej. W latach 1921–1928 decydujący wpływ na treści przekazywane w czasie nauczania mieli wykładowcy z Francuskiej Misji Wojskowej.

Sytuacja uległa zmianie w 1928 roku, kiedy to po zmianie na stanowisku komendanta Wyższej Szkoły Wojennej i likwidacji Francuskiej Misji Wojskowej, wykładowców francuskich zastąpili wykładowcy polscy. Nowy statut Wyższej Szkoły Wojennej z listopada 1928 r. wskazywał, że jej celem jest: „(...) nadanie szczególnie uzdolnionym i doświadczonym w służbie liniowej oficerom wyższego wykształcenia wojskowego oraz przygotowanie tych oficerów do dowodzenia w zakresie pułku i do służby w sztabach wyższych dowództw na stanowiskach szefa sztabu dywizji piechoty i szefa oddziałów (sztabu) armii”.

Nowym komendantem Wyższej Szkoły Wojennej został gen. bryg. Tadeusz Kutrzeba, który na stanowisku tym pełnił służbę od 9 października 1928 r. do 31 sierpnia 1939 r. Wówczas nastąpiły zmiany w systemie kształcenia. Celem kształcenia na pierwszym roku było przygotowanie słuchaczy do objęcia stanowiska szefa sztabu wielkiej jednostki – dywizji piechoty lub brygady kawalerii oraz wszystkich stanowisk w sztabach tych jednostek. Z kolei zajęcia na drugim roku miały przygotować słuchaczy do objęcia stanowiska szefa oddziału sztabu grupy operacyjnej lub armii.

Wyższa Szkoła Wojenna w latach 1928–1939 wywarła także znaczący wpływ na kształt polskiej doktryny wojennej. Wskazać również należy, że w związku ze zmianą nazwy Sztab Generalny na Sztab Główny absolwenci Szkoły od 1928 r. otrzymywali prawo do posługiwania się tytułem oficer dyplomowany.

Oficerowie dyplomowani wyróżniali się na tle korpusu oficerskiego wiedzą, szerszymi horyzontami, byli często siłą motoryczną zmian w wojsku. Wnieśli oni do działalności służbowej wyższych dowództw w czasie pokoju i wojny jednolite wyższe wykształcenie oraz wspólne kategorie myślowe. Ze środowiska oficerów dyplomowanych kawalerii wywodziła się spora grupa publicystów wojskowych mających duże zasługi w krzewieniu fachowej wiedzy wojskowej.

W ciągu swego dwudziestoletniego istnienia Wyższa Szkoła Wojenna wykształciła:

– 70 słuchaczy w 1919 r. w ramach czteromiesięcznego wojennego kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego, spośród których 36 w latach późniejszych ukończyło kursy doszkolenia;

– 239 oficerów Sztabu Generalnego w latach 1921–1925, w ramach rocznych kursów doszkalania (cztery kursy);

– 990 oficerów Sztabu Generalnego – oficerów dyplomowanych w latach 1919–1939, w ramach dwuletnich promocji, wliczając w to 22 absolwentów Ecole Superieure de Guerre we Francji.

W sumie liczba absolwentów Wyższej Szkoły Wojennej to 1229 oficerów. Ponadto Wyższą Szkołę Wojenną ukończyło 23 oficerów lekarzy oraz 24 oficerów kontraktowych, którzy nie otrzymywali dyplomów. 55 oficerów zaliczyło jedynie I kurs (1 rok) XIX promocji, ich studia przerwał wybuch wojny w 1939 r.

1 stycznia 1939 r. Wojsko Polskie posiadało 849 oficerów dyplomowanych, co stanowiło 5,6% ogółu wszystkich oficerów w służbie czynnej (15 039). W tym czasie zapotrzebowanie wojenne na oficerów dyplomowanych wynosiło łącznie 1170 etatów, w tym 819 w sztabach i około 350 na stanowiskach dowódczych. Jeżeli więc do wspomnianych 849 oficerów dodać 56 oficerów, którzy w czerwcu 1939 r. otrzymali dyplomy XVIII promocji otrzymamy niedobór około 270 oficerów dyplomowanych, co poważnie dało się odczuć już wiosną i latem 1939 r.

Obok Wyższej Szkoły Wojennej na prawach samodzielnych wydziałów funkcjonowała Wyższa Szkoła Intendentury, powołana w 1921 r., a także Wyższa Szkoła Lotnicza, utworzona w 1936 r. W latach 1921–1939 Wyższą Szkołę Intendentury ukończyło 339 oficerów, którzy posługiwali się tytułem – oficer intendentury z WSWoj. Z kolei Wyższą Szkołę Lotniczą ukończyło tylko 77 oficerów, którym przysługiwał tytuł oficera dyplomowanego.

W latach II wojny światowej Wyższa Szkoła Wojenna kontynuowała swoją działalność na obczyźnie w Wielkiej Brytanii, początkowo w Londynie, a następnie w Eddleston w hrabstwie Perth w Szkocji. Ostatni powojenny kurs odbywał się w Cupar Fife, również w Szkocji. W latach 1941–1946 przeprowadzono sześć półrocznych kursów wojennych, które ukończyło 296 oficerów Polskich Sił Zbrojnych i 7 oficerów armii czechosłowackiej. W kwietniu 1943 r. działalność wznowiła Wyższa Szkoła Lotnicza, która w ramach czterech kursów wykształciła 106 oficerów dyplomowanych Sił Powietrznych oraz jako tzw. hospitantów 7 oficerów wojska, 2 oficerów marynarki wojennej, a także 4 oficerów lotnictwa czeskiego.

płk dr hab. prof. Akademii Obrony Narodowej Juliusz S. Tym